Διατροφή και αθλητική δραστηριότητα

Η είσοδος του επαγγελματισμού στον αθλητισμό τα τελευταία χρόνια, οι συνεχείς πιέσεις από προπονητές, παράγοντες, γονείς και φίλαθλο κοινό προς τους αθλητές για καλύτερες εμφανίσεις και επίτευξη μεγαλύτερων ρεκόρ, έχουν αναγκάσει τους αθλητές να προβούν σε άνομες και ανθυγιεινές ενέργειες, προκειμένου να ανταποκριθούν στις αυξημένες αυτές απαιτήσεις. Η σωστή διατροφή αποτελεί τη βάση της πνευματικής και σωματικής υπόστασης του ανθρώπινου οργανισμού. Από τον κανόνα αυτό δεν μπορεί να εξαιρεθεί και η αρκετά μεγάλη μερίδα του πληθυσμού η οποία δεν ασχολείται με τον αθλητισμό. Οι αθλητικές δραστηριότητες έχουν τα τελευταία χρόνια εξειδικευθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε ορισμένες από αυτές απαιτούν μεγάλες ποσότητες συγκεκριμένων θρεπτικών στοιχείων, ενώ παράλληλα, οι ανάγκες σε άλλα θρεπτικά στοιχεία είναι μηδαμινές. Το κυνήγι των ρεκόρ έχει πάρει διαστάσεις επιδημίας και στην Ελληνική κοινωνία με αποτέλεσμα οι αθλητές να μην διστάζουν να θέσουν σε κίνδυνο ακόμη και την υγεία τους για την κατάκτηση των μεταλλίων. Οι ημερήσιες ανάγκες των μη αθλούμενων σε διάφορα θρεπτικά στοιχεία έχουν καθορισθεί στο μεγαλύτερο μέρος τους από τους διάφορους διεθνείς οργανισμούς, ενώ οι πραγματικές θρεπτικές ανάγκες των αθλητών δεν έχουν ακόμη επαρκώς προσδιορισθεί. Έρευνες που έγιναν στις Η.Π.Α. αποκαλύπτουν την άγνοια των προπονητών σε θέματα αθλητικής διατροφής. Η άγνοια αυτή εκφράζεται ποικιλοτρόπως, αλλά κυρίως στις περιπτώσεις προσπάθειας διατήρησης σωστού αγωνιστικού σωματικού βάρους. Η ανάγκη αυτή αναγκάζει πολλούς αθλητές να χρησιμοποιήσουν επικίνδυνες μεθόδους. Έρευνες που πραγματοποιήθηκαν σε αμερικανίδες αθλήτριες έδειξαν ότι το 14 - 26% των αθλητριών έκαναν εμετό, το 16% χρησιμοποίησαν καθαρτικά, 25% χάπια διαίτης, το 7% διάφορα διουρητικά, ενώ ένα άλλο 7% απέφευγε την κατανάλωση νερού και αλατιού σε μια προσπάθεια μείωσης του σωματικού βάρους μέσω της αφυδάτωσης. Οι πράξεις αυτές δεν είναι αποκλειστικό φαινόμενο των αθλητριών αλλά επεκτείνεται και στους άνδρες σε αγωνίσματα όπως πάλη και η άρση βαρών. Οι υπέρμετρες καύσεις και ο ανεπαρκής εφοδιασμός του οργανισμού σε ημερήσια βάση, με τις απαραίτητες θρεπτικές ουσίες εκφράζεται με την εμφάνιση των παρακάτω συμπτωμάτων: - Μη σωστή αύξηση του μυϊκού όγκου και δύναμης παρά την σωστή προπονητική διαδικασία. - Ανεξέλεγκτες απώλειες σωματικού βάρους κατά τη διάρκεια της διαδικασίας. - Πρόωρη στασιμότητα στην εξέλιξη του αθλητή σε συνδυασμό με συμπτώματα κατάθλιψης και αποχή από την ενεργό αθλητική δράση. - Υπερκόπωση κατά τη διάρκεια της προαγωνιστικής ή αγωνιστικής περιόδου. - Εγκατάλειψη στη διάρκεια του αγώνα. - Αστάθεια στην ποιοτική και ποσοτική απόδοση του αθλητή μέσα στον αγώνα. - Μειωμένος ρυθμός αναπλήρωσης μετά από μέγιστη προσπάθεια και ανικανότητα διατήρησης σταθερής απόδοσης από αγώνα σε αγώνα, ιδιαίτερα όταν οι αγώνες πραγματοποιούνται σε καθημερινή βάση, όπως είναι η περίπτωση συμμετοχής σε τουρνουά. Τα παραπάνω συμπτώματα εμφανίζονται σαν άλυτα προβλήματα που προκαλούν μειωμένη αθλητική απόδοση και οφείλονται στην ανεπαρκή διατροφή, υποδηλώνοντας την μερική έλλειψη ορισμένων θρεπτικών στοιχείων. Οι λόγοι για τους οποίους η επιστημονική κοινότητα αδυνατεί σε πολλές περιπτώσεις να αποδείξει έγκαιρα την έλλειψη ορισμένων θρεπτικών στοιχείων οφείλονται στο ότι τα συμπτώματα εμφανίζονται μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα και αφού ήδη έχουν πάρει κλινικές διαστάσεις: α) Οι υπεύθυνοι προγραμμάτων σε επίπεδο πρωταθλητισμού, έμμεσα ή άμεσα, αναπληρώνουν μερικώς στις περισσότερες περιπτώσεις, τις ανάγκες του αθλητή με διάφορα αθλητικά παρασκευάσματα σε σημείο που κλινικά συμπτώματα να μη γίνονται εμφανή, χωρίς όμως να καλύπτουν ολικώς τις ανάγκες του αθλητή. b) Τα συμπτώματα των χρόνιων θρεπτικών ελλείψεων εμφανίζονται με διαφορετικές μορφές, οι οποίες ερμηνεύονται με μια απλή έκφραση ότι ο συγκεκριμένος αθλητής ¨δεν είναι σε φόρμα¨ ή ότι είναι ¨ψυχολογικά πεσμένος¨. c) Από το γεγονός ότι οι αθλητές διαφέρουν σε σωματική διάπλαση και μεταβολική ιδιοσυγκρασία με αποτέλεσμα την ύπαρξη διαφορών σε θρεπτικές ημερήσιες ανάγκες, κάνοντας δύσκολο τον καθορισμό της ποιοτικής και ποσοτικής ημερήσιας ανάγκης. Η διατήρηση επομένως, σωστού αγωνιστικού σωματικού βάρους, έχει τεράστια σημασία στον αθλητισμό. Η παράλογη κατανάλωση θερμίδων, έχει σαν αποτέλεσμα τη συσσώρευση περιττού λίπους, σε ποσότητες που υπερβαίνουν κατά πολύ το επιθυμητό επίπεδο. Η διατήρηση χαμηλού ποσοστού σωματικού λίπους (5 - 12%) επιβάλλει τον αυστηρό έλεγχο των θερμίδων που καταναλώνονται σε ημερήσια βάση. Γι΄ αυτό θα πρέπει τόσο ο προπονητής όσο και ο αθλητής να γνωρίζει ακριβώς τις ημερήσιες θερμιδικές ανάγκες που χρειάζονται για τη διατήρηση σωστού σωματικού βάρους. Για το σωστό σχεδιασμό των διαιτολογίων θα πρέπει να λαμβάνονται υπ΄ όψιν: - Οι ημερήσιες θερμιδικές ανάγκες του αθλητή σε κατάσταση ηρεμίας. - Οι ημερήσιες ανάγκες για τις δραστηριότητες ρουτίνας. - Οι θερμιδικές καύσεις του αθλητή στην διάρκεια της προπόνησης. Τέλος, για τη σύνταξη των διαιτολογίων, θα πρέπει να γνωρίζουν ότι η ποσοστιαία αναλογία πρωτεϊνών - λιπών - υδατανθράκων, διαφέρει από τις συνήθεις τιμές για μη αθλούμενους και τροποποιούνται ανάλογα με τη φύση του αθλήματος.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Ν. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Διατροφολόγος – Διαιτολόγος

από dromeis-peripatites-lamias